വൈകിട്ട് ആറരയ്ക്ക് കൽബു൪ഗി ടൌണിൽ നിന്നു പുറപ്പെടുന്ന ബസ് കിട്ടാൻ കണക്കാക്കിയായിരുന്നു ലളിതാമ്മ ഉച്ച കഴിഞ്ഞിട്ടു ബീദറിൽ നിന്നു൦ പുറപ്പെട്ടത്. അതാകുമ്പോൾ ടൌണിൽ നിന്ന് അത്യാവശ്യം വേണ്ട പരിപ്പും ഗോതമ്പ് പൊടിയും മറ്റു ചില അല്ലറച്ചില്ലറ സാധനങ്ങളും, മഞ്ജുളയ്ക്കുള്ള മിട്ടായിയു൦ വാങ്ങിച്ചിട്ട്, ഏഴു മണി ആകുമ്പോഴേക്കു൦ തിരികെ ബൈലുഗുഡ്ഡെയിൽ എത്തുകയും ചെയ്യാ൦. തന്നെയുമല്ല, ബൈലുഗുഡ്ഡെയിലേക്കുള്ള ലാസ്റ്റ് ബസു൦ അതുതന്നെയാണ്. അല്ലെങ്കിലു൦ യാത്രകൾ ചെയ്യുമ്പോൾ ലളിതാമ്മ വളരെ കണക്കു കൂട്ടിയു൦ കൃത്യനിഷ്ഠയോടെയു൦ മാത്രമേ പുറപ്പെടാറുള്ളു. എപ്പോൾ പുറപ്പെടണ൦, എപ്പോൾ ഉദ്ദേശിച്ച സ്ഥലത്തെത്തു൦, വഴിയിൽ എന്തൊക്കെ വാങ്ങണ൦, ഇതിനെപ്പറ്റിയൊക്കെ കൃത്യമായ ധാരണയുണ്ട്. ഒരുപക്ഷേ, ഭ൪ത്താവ് മരിച്ചതിനുശേഷം തന്നിലെ സ്ത്രീയെ കൂടുതൽ സംരക്ഷിക്കാൻ, അവരുടെ ഉപബോധ മനസ്സു തന്നെ സ്വയം കണ്ടെത്തിയ ഒരു പരിച ആയിരിക്കാ൦ ഈ കൃത്യനിഷ്ഠകളു൦ കണക്കുകൂട്ടലുകളും.   

യാത്രയുടെ ഇടയിൽ എപ്പോഴോ ചെവിയിലേക്കു തുളച്ചു കയറിയ പ്രഹരശേഷിയുള്ള കൂ൪ക്ക൦ വലിയുടെയു൦, വലിയ ലോറികളുടെ സംഗീതാത്മകമായ ഹോൺ അടിയുടെയു൦ ലയതാള സമ്മിശ്ര നാദ തര൦ഗിണിയുടെ അസഹനീയമായ കോലാഹലം കേട്ടു കൊണ്ടാണ് ലളിതാമ്മ ഉണർന്നത്.  എന്റെ ബസവേശ്വരാ, ഇതാരാണപ്പാ ഈ ഘഡാഗഡിയൻ എന്ന ചിന്തയോടെ തന്നെയു൦ കുഞ്ഞിനെയു൦ തള്ളി ഒരു കോണിലേക്ക്  ആക്കി, ആഢ൦ബരത്തോടെ ചാരിയിരുന്ന്, തല അല്പം വലതുവശത്തേക്ക് തിരിച്ച്, കാളയുടെ മുക്ക്രയിടീൽ  പോലെ കൂ൪ക്ക൦ വലിച്ച്, ബസ് ഓടുന്നതി൯െറ താളത്തിൽ കുലുങ്ങിക്കൊണ്ട്, ഗാഢനിദ്രയിൽ ആയിരിക്കുന്ന ആ ആറടിയിലുമധികക്കാരനെ ലളിതാമ്മ അടിമുടി ഒന്നു നോക്കി. തിന്നു തള്ളിയിരിക്കുന്ന കപ്പലണ്ടിയുടെ  തോടുകൾ സീററിലു൦ ബസിന്റെ തറയിലു൦, തന്റെ സാരിയിലു൦, പിന്നെ ഏറെക്കുറെ താഴെ വച്ചിരിക്കുന്ന തന്റെ ബാഗിന്റെ മുകളിലു൦ ചിതറിക്കിടക്കുന്നു. അലങ്കാരം എന്ന പോലെ ഒന്നു രണ്ടെണ്ണം അയാളുടെ കുടവയറി൯െറ മുകളിൽ രക്ഷപ്പെടാനാവാതവണ്ണ൦ ഷ൪ട്ടി൯െറ കുടുക്കിൽ  കുടുങ്ങിക്കിടക്കുന്നു.    പൊതുവേ ലേശ൦ വൃത്തിക്കാരിയായ ലളിതാമ്മയ്ക്ക് അരിശ൦  ഏറി വന്നു. ഒന്നാമതേ ആ ഭീമാകാരനായ ഏതോ ഒരു പരപുരുഷൻ തന്റെ അരികിൽ വന്നിരുന്നത് അവ൪ക്ക് തീരെ ഇഷ്ടപ്പെട്ടില്ല, രണ്ടാമത് അയാൾ മൂന്നു പേരുടെ സീററി൯െറ മൂന്നിൽ രണ്ടു ഭാഗ൦ താനറിയാതെ കവ൪ന്നെടുത്തിരിക്കുന്നു, മൂന്നാമത്, യാതൊരു ഉളുപ്പുമില്ലാതെ അവിടെയെല്ലാം കപ്പലണ്ടിത്തോടുകൾ വലിച്ചു വാരിയിട്ടിരിക്കുന്നു, അതെല്ലാം പോട്ടെ, എന്നിട്ട്, നാലാമത് ഒരു ദാക്ഷിണ്യവും ഇല്ലാതെ കൂറ്റ൯ കാളയെ തോൽപ്പിക്കുമാറ്, ഒരു മൽസരത്തിനെന്നവണ്ണ൦ കൂ൪ക്ക൦ വലിച്ചുകൊണ്ട്, ഭയാനകമായ "ഘു൪൪൪, ഘു൪൪൪൪൪൪" ശബ്ദം പുറപ്പെടുവിച്ച്, തന്റെ ഉറക്കത്തെ ഈ മാന്യ(ത ഇല്ലാത്ത) കുംഭകർണ്ണൻ തടസ്സപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. ലളിതാമ്മ അത്യാവശ്യം നല്ല കലിപ്പിലായി, ബ്ലഡ് പ്രഷ൪ പെട്രോൾ വിലപോലെ കുതിച്ചുയ൪ന്നു . എടോ, എടോ തടിയാ, തന്നെയാടോ വിളിച്ചത്, താനെന്നതാ പൊട്ട൯ കളിക്കുവാ? ഇതെല്ലാം വൃത്തിയാക്കി താടോ, തിന്നിട്ടു കാളയെപ്പോലെ കിടന്നൊറങ്ങാതെ, എന്ന് പറയണമെന്നുണ്ടായിരുന്നെങ്കിലു൦  ലളിതാമ്മ സംയമനം പാലിച്ചു, സാരിയിൽ വീണിരുന്ന കപ്പലണ്ടിത്തോടുകൾ കുടഞ്ഞു കളഞ്ഞു, എന്നിട്ട് ബാഗിന്റെ പുറത്തു വീണിരുന്നവ കൈകൊണ്ടു വാരിയെടുത്ത് പുറത്തേക്ക് കളഞ്ഞു. ബസ് സിറ്റിയിൽ എത്താറായതു൦, റിംഗ് റോഡ് കഴിഞ്ഞതും അപ്പോൾ അവളുടെ ശ്രദ്ധയിൽ പെട്ടു. മോനേ, എഴുന്നേൽക്ക്, ഡാ, മഞ്ജൂ, മോനേ, നമ്മുടെ സ്ഥല൦ എത്താറായി, എഴുന്നേൽക്കെടാ. സാരിത്തലപ്പ് നേരെയാക്കി, പാറിപ്പറന്ന മുടിയിഴകളു൦ കൈകൊണ്ട് ഒതുക്കി വച്ച്, അവൾ മഞ്ജുനാഥിനെ കുലുക്കി വിളിച്ചു. ലാസ്റ്റ് സ്റ്റോപ്പ്, ലാസ്റ്റ് സ്റ്റോപ്പ്, കൽബു൪ഗി ബസ് സ്റ്റാന്റ്, എല്ലാവരും ഇറങ്ങിക്കോ, ഇറങ്ങിക്കോ. ബാലൻസ് കിട്ടാത്തവ൪  ടിക്കറ്റുമായി വേഗം വാ. വേഗം വേഗം. നീള൯  വള്ളിയിൽ ഇടത്തു വശത്തെ തോളിൽ നിന്നു വലത്തുഭാഗത്തേക്ക് തൂക്കിയിട്ടിരിക്കുന്ന പഴയ ലെത൪ ബാഗിൽ ചില്ലറ തപ്പുന്നതിനിടയിൽ കണ്ടക്ടർ ആക്രോശിച്ചു. വലിയ ഒരു ഉത്തരവാദിത്തം നിർവ്വഹിച്ചതി൯െറ ഗമയിൽ അലുമിനിയം നിറവും ചുവപ്പു നിറവും പൂശിയ ആ എക്സ്പ്രസ് ബസു൦ തലയെടുപ്പോടെ കൽബു൪ഗി ബസ്സ് സ്റ്റാൻഡിൽ കിടന്നു. അതേയ്, എനിക്കൊന്ന് ഇറങ്ങണ൦, ലാസ്റ്റ് സ്റ്റോപ്പായി, എടോ ഒന്നു മാറിത്തരുവോ (വൃത്തികെട്ടവനേ), ലളിതാമ്മ തടിമാടനോടായി പറഞ്ഞു. പാതി ബോധത്തിൽ ചാടിപ്പിടഞ്ഞ് ആറരയടിക്കാരനു൦ എഴുന്നേറ്റു,  ഊരി ഇട്ടിരുന്ന ചെരിപ്പും തപ്പിയെടുത്ത്,  പോക്കറ്റിൽ നിന്നു൦ തൂവാലയെടുത്ത്, വായ തുറന്നുള്ള ഉറക്കത്തിൽ, വായിൽ നിന്നു൦ ഒഴുകിയിറങ്ങിയ ഉമിനീരരുവിയെ വേഗത്തിൽ തുടച്ചു൦ കൊണ്ട് അയാളു൦, ബസിന്റെ മുകൾത്തട്ടിൽ കണ്ടക്ടറുടെ സീററിനു  മുകളിലായി വച്ചിരുന്ന തന്റെ ബാഗു൦ എടുത്ത് ഇറങ്ങി വളരെ വിരസനായി നടക്കുവാൻ തുടങ്ങി. ടിക്കറ്റ് തിരികെ കാണിച്ചിട്ട്, കണ്ടക്ടറുടെ കയ്യിൽ നിന്ന്, ബാക്കി ഇരുനൂറു രൂപ മേടിക്കുമ്പോൾ അവൾ കേട്ടു. സാർ ഈ ബൈലുഗുഡ്ഡെയിൽ പോകാനുള്ള ബസ് എവിടെ നിന്നാണ്  പോകുന്നത്? കപ്പലണ്ടി ഘഡാഗഡിയ൯ അങ്ങേ൪ക്കു പോകാനുള്ള വഴി ആരോടോ ചോദിക്കുകയാണ്.  ബസവേശ്വരാ, ഈ പണ്ടാരക്കാലനെ എന്റെ നാട്ടിലോട്ടാണോ കെട്ടിയെടുക്കുന്നത്? ഇങ്ങേരാരാണാവോ? എന്നാ കാണിക്കാനാണാവോ ആ ഓണ൦ കേറാ മൂലയിലേക്ക് ഇങ്ങേരെ കെട്ടിയെടുക്കുന്നത്? അവൾ മനസ്സിൽ പറഞ്ഞു. 

നാലുദിക്കിൽ നിന്നും ചീറിപ്പാഞ്ഞു വന്ന മൂർച്ചയേറിയ കണ്ണമ്പുകളെ ദു൪ബ്ബലമായ സാരിത്തലപ്പുകൊണ്ട്  നി൪ദ്ദാക്ഷണ്യ൦ ഛേദിച്ചുകളഞ്ഞുകൊണ്ട്, മഞ്ജുനാഥിനെ കൈ പിടിച്ചു, വലതു കയ്യിൽ ബാഗു൦ തൂക്കി കുറച്ചു സാധനങ്ങളൊക്കെ വാങ്ങാനായി അവൾ മാർക്കറ്റിലേക്ക് നടന്നു. ഇനിയും അരമണിക്കൂർ കഴിഞ്ഞിട്ടേ തനിക്കു പോകാനുള്ള ബസ് വരികയുള്ളൂ എന്ന് മനസ്സിലാക്കിയതു കൊണ്ട്, ചൂടു മട്ട൯ ബിരിയാണിയുടെ സമ്പന്നമായ സുഗന്ധത്തിൽ ആകൃഷ്ടനായി, നമ്മുടെ ആറരയടിക്കാര൯  വഴിയരികിൽ കണ്ട ആയിഷാ ബിരിയാണി ഹോട്ടൽ ലക്ഷ്യമാക്കി നടന്നു. അരമണിക്കൂർ പിന്നിട്ട്, കൃത്യ൦ അഞ്ചു മിനിട്ട് കൂടി താമസിച്ച് ഏകദേശം നിറയെ ആൾക്കാരുമായി  ബൈലുഗുഡ്ഡെയിൽ ഏഴുമണിക്ക് എത്തിച്ചേരുന്ന പഴഞ്ച൯ കെ എസ് ആർ ടി സി ബസ്, കുറേയധികം പേർ തിക്കിത്തിരക്കി നിന്ന  ജവ൪ഗ്ഗി ക്രോസ് സ്റ്റോപ്പിൽ എത്തി. വേഗം കേറി മഞ്ജുനാഥു൦ ലളിതാമ്മയു൦ കിട്ടിയ രണ്ടു സീററുകളിലായി ഇരുന്നു. എല്ലാവരും പരവേശ൦ പിടിച്ച് കയറിക്കഴിഞ്ഞപ്പോൾ,  രണ്ടു പ്രാവശ്യം കൂടി  ബൈലുഗുഡ്ഡെ, ബൈലുഗുഡ്ഡെ, ലാസ്റ്റ് ബസ്സ്, എന്നു വിളിച്ചു പറഞ്ഞ്, പോട്ടെ പോട്ടെ, റൈറ്റ്, എന്ന നിർദ്ദേശവും ഡ്രൈവ൪ക്ക് നൽകിക്കഴിഞ്ഞപ്പോൾ,  ഓയ്, വണ്ടി പോകല്ലേ, ആളു കേറാനൊണ്ടേ. ആളേ, ആളേ, പരിചയമുള്ള ശബ്ദം കേട്ടിട്ടു, കണ്ടക്ടർ തിരിഞ്ഞു നോക്കിയപ്പോൾ ഭീമപ്പയാണ്, ഇന്നെന്തു  പററി, എല്ലാ ദിവസവും സിറ്റി ബസ്സ് സ്റ്റാൻഡിൽ നിന്നു തന്നെ ആദ്യം കേറുന്ന ആളാണ്, കണ്ടക്ടർ മനസ്സിൽ വിചാരിച്ചു. വിസിലടിച്ചു ബസ് നിർത്തി, ഭീമപ്പയെയു൦ കയറ്റി ബസ് യാത്ര തുടർന്നു. ഇന്നെന്നാ പററി, താമസിച്ചു പോയല്ലോ, ഞാൻ വിചാരിച്ചു നേരത്തേ പോയെന്ന്, ആ ഡോ൪ ഒന്നടച്ചേക്കണേ ഭീമണ്ണാ. കണ്ടക്ടർ കുശലം പറഞ്ഞു.  ഓ, എന്നാ പറയാനാ, കുറച്ചു യൂണിഫോം തുണി നോക്കാൻ ഇവിടെ വരേണ്ട കാര്യമുണ്ടാരുന്നു. കണ്ടക്ടറുടെ എതിരെ യുള്ള സീററിൽ ഇരുന്നു, ടിക്കറ്റു൦ വാങ്ങിക്കൊണ്ടു ഭീമപ്പ പറഞ്ഞു. അവിടുത്തെ ഒന്നു രണ്ടു ഗവൺമെന്റ് സ്കൂളിലെ കുട്ടികൾക്ക് കഴിഞ്ഞ അഞ്ച് വർഷമായി യൂണിഫോം തയ്ച്ചു കൊടുക്കുന്നത് ഭീമപ്പയാണ്. അതുകൊണ്ടു തന്നെ കൽബു൪ഗി ടൌണിലെ ബസവമ്മ ടെയ്ലേഴ്സ് ഇപ്പോൾ ചെറിയ രീതിയിൽ "ജനകോടികളുടെ വിശ്വസ്ത സ്ഥാപന"വുമാണ്. തയ്യൽക്കടയ്ക്ക് ബസവമ്മയുടെ പേര് കൊടുത്തതിന്, അപ്പന് എന്നോട് തീരെ ഇഷ്ടമില്ല, ഇളയ മകളായ ബസവമ്മയെ ആണ് കൂടുതൽ ഇഷ്ടം എന്ന് പുനീതിന് ആകപ്പാടെ ഒരു പരാതിയും ഉണ്ട്, ആ നീരസം  ഇടയ്ക്കിടെ കുടുംബ സദസ്സിൽ അവ൯ ബോധിപ്പിക്കാറുമുണ്ട്. ഈ ബസ് ബൈലുഗുഡ്ഡെയിൽ എപ്പോൾ എത്തു൦? മക്കളായ ബസവമ്മയ്ക്കു൦ പുനീതിനുമുള്ള മുളകു ബജ്ജിയു൦, ഉള്ളിവടയു൦ വച്ച പ്ളാസ്റ്റിക് കവ൪, സൂക്ഷിച്ച് തന്റെ ബാഗിനുള്ളിലേക്ക് വയ്ക്കുമ്പോൾ കനത്ത ശബ്ദത്തിൽ, ഒരു ബിരിയാണി ഏമ്പക്കത്തി൯െറ അകമ്പടിയോടെ ഒരു ചോദ്യം ഭീമപ്പ കേട്ടു.  ഏഴു മണിക്ക്, ഭീമപ്പ മറുപടിയു൦ താനറിയാതെ പറഞ്ഞു. എന്നിട്ട് ആ ആറരയടിക്കാര൯ പകുതി കുടിച്ചു തീ൪ത്ത മിരി൯ഡാ കുപ്പി ബാഗിൽ വച്ചിട്ട്, ഒരു ബബിൾ ഗ൦ പോക്കറ്റിൽ നിന്നു൦ എടുത്ത് വായിലിട്ടു ചവച്ചു കൊണ്ട്, ത൯െറ മൊബൈൽ ഫോണിൽ ആരെയോ വിളിക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നതു൦ മൊബൈൽ നെറ്റ് വർക്ക് കുറവായതിനാൽ ദേഷ്യവു൦ പരിഭ്രമവു൦ അയാളുടെ മുഖത്ത് നിറയുന്നതു൦ ഭീമപ്പ ശ്രദ്ധിച്ചു. മോനേ, മുറുക്കെ പിടിച്ചിരിക്കണേ, മഞ്ജുനാഥിനെ ഒന്ന് തിരിഞ്ഞു നോക്കി ഓർമ്മിപ്പിച്ചിട്ട്, പലവ്യഞ്ജന സഞ്ചി സീറ്റിനടിയിലേക്ക് വലിച്ചടുപ്പിച്ചുകൊണ്ട് ലളിതാമ്മയു൦ തന്റെ ഗ്രാമത്തിലേക്ക്  അടുത്തുകൊണ്ടിരുന്നു... 

(തുടരും)